Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nedir?
Ruh sağlığını ilgilendiren kişilik bozukluklarından biri olan antisosyal kişilik bozukluğu, bireyin düşünme ve davranış şeklini etkilemektedir. Toplumun kabul ettiği sosyal normlara uyma, başkalarının haklarına saygı göstermek gibi temel etik kuralları ihlal ederler.
Antisosyal kişilik bozukluğunun kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Erken çocuklukta aşırı ihmal veya istismar gibi travmatik deneyimler de bu bozukluğun gelişiminde rol oynayabilmektedir.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Antisosyal kişilik bozukluğunun tam nedenleri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.
- Genetik faktörler: Rahatsızlığın gelişiminde genetik yatkınlık olduğuna dair kanıtlar vardır. Aile geçmişinde antisosyal davranışlar, suç eğilimi veya kişilik bozuklukları olan bireylerde, bu bozukluğun daha sık görüldüğü gözlemlenmiştir. Genlerin, kişilik özellikleri, dürtü kontrolü ve sosyal uyum üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
- Çevresel faktörler: Çocukluk dönemindeki olumsuz çevresel faktörler, riski artırabilir. Özellikle ihmal, istismar, aşırı disiplin veya istikrarsız bir aile ortamı, aile ve çevredeki evlilik sorunları, maddi sorunlar, aile babasının suçluluğu ve annenin psikolojik sorunları gibi travmatik deneyimler bu bozukluğun gelişimine etki edebilir. Bu dönemdeki olumsuz deneyimler, duygusal ve davranışsal düzenlemeyi etkileyerek antisosyal davranışların ortaya çıkmasına yol açabilir. Yukarıda bahsedilen durumlara fazla maruz kalan çocuklarda ise hiperaktivite ve dikkat eksikliği görülebilmektedir. Bu dikkat eksikliği ve hiperaktivite durumu daha sonra antisosyal kişilik bozukluğu olma olasılığını arttırabilmektedir.
Bununla birlikte, rahatsızlığın gelişiminde tek bir nedenin sorumlu olduğunu söylemek mümkün değildir. Genellikle genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimiyle birlikte etkileşim içinde olmaları söz konusudur. Her bireyde farklı kombinasyonlar ve etkiler gözlenebilir.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
- Toplumun kabul ettiği sosyal normlara uymada sürekli sorun yaşama ve başkalarının haklarına saygı göstermeme, yasa dışı veya etik olmayan davranışlarda bulunma,
- Sık sık yalan söyleme,
- Başkalarının duygularını anlamakta ve başkalarının perspektifinden düşünmekte zorluk çekme,
- Aldatmaya çalışma,
- Kavgacı, saldırgan ve provokatif davranışlarda bulunma,
- İleriyi planlamama ve dürtüsel davranma,
- Kendi çıkarı ve zevki için başkalarını dolandırma,
- Devamlı bir işinin olamamasıyla beraber parasal yükümlülüklere de sahip olamama durumu,
en yaygın görülen belirtiler arasındadır.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Antisosyal kişilik bozukluğu tanısını koyabilmek için öncelikle bireyin 15 yaşından beri yukarıdaki bu davranış örüntülerini göstermeye başlamış olmasıyla birlikte 18 yaşından büyük olması gereklidir.
Hastalığın teşhisi, uzman bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme süreciyle yapılır. Uzman bir psikiyatrist veya klinik psikolog, kişinin semptomlarını, davranışlarını, hislerini ve geçmiş yaşantısını ayrıntılı bir şekilde değerlendirir. Bu değerlendirme sürecinde, kişinin sosyal ilişkileri, duygusal düzenlemesi, çocukluk dönemi deneyimleri ve genel sağlık durumu hakkında bilgi toplanır. Uzman, kişinin geçmiş tıbbi ve psikiyatrik geçmişini değerlendirir. Ayrıca, çocukluk dönemi deneyimleri, aile ilişkileri ve travmatik olaylar gibi önemli bilgileri toplar.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Antisosyal kişilik bozukluğu, tedavisi zorlu bir durumdur. İlaç tedavisi uygulanabilir. Antisosyal kişilik bozukluğunun doğrudan bir ilacı yoktur. Ancak, bazı semptomları yönetmek için ilaç tedavisi uygulanabilir. Kişinin işlevselliğini artırmak için çeşitli psikososyal müdahaleler uygulanabilir. Bunlar arasında iş becerileri eğitimi, sosyal becerilerin geliştirilmesi, öfke yönetimi eğitimi gibi programlar yer alabilir. Tedavi süreci, kişinin ihtiyaçlarına ve belirtilerine göre özelleştirilmelidir. Ayrıca, tedavi sürecinin uzun vadeli ve sabır gerektiren bir süreç olduğu unutulmamalıdır.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse Neler Olur?
Tedavi edilmediği taktirde bireyin taşıdığı risk artar ve öngörülemeyecek oranda büyüyebilir. Bunun sonucunda ise birey daha bencil, daha duyarsız ve sorumsuz olmaya meyilli olacaktır. Hatta bu bireylerin intihar, cinayet, madde kullanımı, istismar, kaza ve suç işleme gibi hem kendilerine hem de topluma büyük ölçüde zarar verebilecek eylemlerde bulunma riskleri artacaktır.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Genellikle erken yetişkinlik döneminde başlayan bir bozukluktur. Genetik faktörlerin bu rahatsızlığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir. Aile geçmişinde antisosyal davranışlara sahip bireylerin bulunması, bir kişinin bu bozukluğa yatkınlığını artırabilir. Çocukluk döneminde maruz kalınan travmatik olaylar, istismar, ihmal, aile içi şiddet gibi olumsuz çevresel faktörler, gelişimine katkıda bulunabilir.