Kalpten çıkan en büyük atardamar olan aort, organlara ve dokulara temiz kan pompalar. Bazı nedenlerden dolayı aort damarında; damar tıkanması, damar genişlemesi (anevrizma), damar daralması (koarktasyon) ve damar tabakalarının ayrılması (diseksiyon) gibi ciddi hastalıklar oluşabilir. Bu rahatsızlıkların tedavisi zamanında yapılmadığı takdirde ise ölümcül sonuçlara neden olabilir. Bu yüzden, aort damarında oluşan hastalıkların tedavisi hayati bir önem taşır.
Aort damarı, doğrudan kalpten çıkarak tüm organlara temiz kan taşıyan vücudun en büyük atardamarıdır. Bireyin boy ve kilosuna göre vücuda ortalama 3-7 litre kan taşır. Kanı taşırken de kuvvetli bir basınçla bunu yapar. Bu yüzden, tansiyon ile ilgili damar hastalıkları en sık aort damarında meydana gelir.
Aort hastalıkları; damar tıkanması, damar genişlemesi (anevrizma), damar daralması (koarktasyon) ve damar tabakalarının ayrılması (diseksiyon) olarak 4 başlıkta incelenir.
Anevrizma yani damar genişlemesi, aort damarının duvarında oluşan yapısal bozulma sonucu, karın bölgesinde yapılsa olarak normalden 1,5 kat daha genişlemesi halidir. Genellikle ileri yaş grubundaki erkeklerde görülür. Toplumda 10.000 kişi içinde 2-3 oranında bulunur.
Aort damarda oluşan genişleme ilk aşamalarında genellikle bir belirti vermez. Zaman içinde çevre dokulara ve organlara baskı yapar. En belirgin semptomu kişide şiddetli veya orta derecede seyreden karın ağrısıdır. Meydana geldiği alana göre; nefes darlığı, ses kısıklığı, göğüs ağrısı, hazımsızlık, öksürük, yutmada problem, bacaklara ve sırta vuran ağrı görülebilir.
Genetik aktarım, sigara içmek, kalp damar tıkanıklığı, yaşlılık, yüksek kolestrol, hipertansiyon ve konik karaciğer hastalığı aort anevrizma için etken olarak sayılabilir.
Damar genişlemesi teşhisi için ultrasonografi yapılbilir. Çapı 4cnm’den küçük olan anevrizmalar 6 ayda bir kontrol edilerek takip edilir. Fakat, kesin çap ölçümü için bilgisayarlı tomografik anjiyografi (BTA) yapılır.Bu muayene sonrası genişlemenin çapı 4-5 cm üzerinde ise hastaya acilen müdahale gereklidir. Ayrıca tanıda aort damarında yırtık görülen hastanın da damar çapına bakılmaksızın tedaviye alınması oldukça önemlidir.
Tedavide açık cerrahi yöntemi, endoskopik yöntem ve endovasküler yöntemler anevrizma onarımı (evar) uygulanabilir. Açık yöntemde hastaya greft bypass uygulanır ve 1 gün yoğun bakımda kalır. Endoskopik yöntemde karından küçük kesilerle damara ilerlenir ve açık operasyın ile aynı işlem uygulanır. Açık cerrahi için yüksek riskli ise uygun olan hasta evar yöntemi ile stent takılarak tedavi edilebilir.
Aort damarının kapakçığı üzerinde doğumsal olarak meydana gelen bir daralma bulunmasına aort koarktasyonu denir. Darlık genellikle aort damarının baş ve kollara giden damarların ayrımından sonra vücudun aşağısına giden bölgede oluşabilir. Kapakçık daraldığı için kan basıncı artar. Bu yüzden kollarda gelişmede gerilik ve güçsüzlük görülebilir.
Damar daralması hiçbir şikayete neden olmayabilir. Genellikle tesadüf eseri rutin muayeneler de üfürüm dinlenmesi veya kan basıncının organlar arası farklı tespit edilmesi ile bulunabilir.
Damar daralması, muayene esnasında sırt dinlemesinde üfürüm sesi ve uzuvlar arası kan basınç değerlerindeki değişikliklerden teşhis edilir. Şüphe duyulan vakalar, MR (manyetik rezonans görüntüleme) ve bilgisayarlı tomografi (BT) ile daha net teşhis edilebilir.
Aort koarktasyon tedavisi için kapalı cerrahi yöntemi kullanılır. Özel bir boru ile kasıktan girilerek kapakçık genişlemesi için bir stent balon uygulanır.
Aort damarının, damarda oluşan bir pıhtı veya sertleşme sonucu tıkanmasıdır.
Genellikle hareket esnasında bacaklarda ağrı oluşması ile kendini belli eder. Yanı sıra kalça, uyluk ve baldırda ağrı hissi. Seksüel fonksiyon bozulması, motor işlev kaybı ve ileri aşamalarda doku kaybına kadar ilerleyebilir.
Sigara içilmesi, yüksek kolestrol, şeker hastalığı, aşırı kilolu olmak ve hipertansiyon hastalığı damarda tıkanmaya neden olabilen etkenler arasında yer alır.
Doopler, ultrasonugrafi, BTA vay anjiyografi teşhis için kullanılır. Tedavide ise, açık cerrahi yöntem ile sentetik greft bypass ya da endoskopik uygulama ile greft bypass endovasküler teknik yapılarak uygulanır.
Aort damarının, uzun bir süre yüksek basımca maruz kalmasından dolayı iç duvarından başlayarak yırtılması ve duvar katmanlarının birbirinden ayrılmasına, aort diseksiyon denir. Bu rahatsızlıkta duvar tümüyle yırtılmaz. Ancak zaman ilerledikçe tam anlamıyla yırtılmaya doğru ilerler. Bu yüzden oldukça acil müdahale gerektiren bir durumdur. Hastasının birkaç saat içinde acilen ameliyata alınması gerekir.
Aniden oluşan ve bıçak saplanması gibi tarif edilen sırt ve göğüs ağrısı. Yanı sıra terleme, bulantı, soğukluk hissi ve kusma eşlik edebilir. Damar yırtılması organ ve alt ekstremitenin kan beslenmesini de bozabileceği için bir organ işlev bozukluğu da örneğin; bacakta ağrı gibi belirti olarak görülebilir.
Diseksiyon her yıl 1 milyon kişiden ortalama 5-6 kişide görülebilir. Birçok hastada hipertasniyon etken olabilir. Aort damarı operasyonları geçirilmesi, bağ doku hastalıkları, aort anevrizması, aort stenozu ve aort koarktasyonu sebepler arasında bulunabilir.
Muayene sonrası ekokardiyografi ile başlangıç seviyesindeki yırtılmalar teşhis edilebilir. Fakat ileri seviyedeki vakalar için acil bilgisayarlı tomografi çekilmesi gerekir. Tedavi için acil ameliyata alınan hastaya, açık yöntem ameliyat uygulanır. Operasyonda göğüs kemiği açılarak kalp makiye bağlanır ve yırtılma olan aort damar suni greft ile değiştirilir. Açık yöntemin riskli olduğu hastalarda ise endovasküler yöntemle kapalı ameliyat yapılabilir.
