Asperger sendromu olan kişiler sosyal beceriler gibi bazı konularda zorluk yaşamaktadırlar. Dil, iletişimde sorun yaşamak, deyim ve mecazları anlamamak gibi sosyal hayatı etkileyen otizm spektrum bozukluklarındandır. Herhangi bir zeka sorunu bulunmayan bu sendrom nedir? Belirtileri nelerdir? Sizler için kaleme aldık.
Otizm spektrum bozuklukları altında yer alır. Avusturyalı çocuk doktoru Hans Asperger'den tarafından isimlendirilmiştir. Sosyal becerilerde problem yaşayan kişiler çoğunlukla insanlarla iletişim kurmakta da sorun yaşamaktadır. Herhangi bir zeka sorunu yaşamamaktadırlar. Tek bir konuya yoğunlaşarak odaklanırlar böylece özel beceri ve yetenekleri gelişmektedir. Asperger sendromu olan kişiler, psikolojik ve tıbbi yardım alarak daha rahat bir yaşam sürebilirler.
Çocuk ve gençlerde görülen sosyal anlamda ilişki kurmamak, iletişim ve ilişkilerde sorun yaşama, tekrarlayan katı davranışlar asperger sendorumu davranışlarına örnektir. İş ve okul yaşantılarında performans veya iletişimde sorun yaşamazlar fakat beden dili, mizah gibi iletişim yollarını anlamada sorun yaşarlar. Genellikle 5 ila 9 yaş aralığında fark edilmektedir.
Kişinin günlük hayatındaki aktifliğe engel oluşturmaz. Çoğunlukla belirtiler hafif seyreder. Çocuklarda tanı okula başladığı zamanlarda, ergenlik döneminde ya da yetişkinlikte konulabilir. Belirtileri ise şu şekildedir:
Empati kurmama, karşısındaki kişilerin duygu ve düşüncelerini anlayamamak
Bazı sınırlı konulara takıntılı ilgi
Karşı tarafın konuştuğu konuya odaklanmama
El çırpma, uzuv sallama gibi motor davranışlar
Göz temasını çok odaklı sürdürmek ya da göz temas kuramamak
Mahremiyet algısının gelişmemesi
Rutine aşırı bağlılık. Değişime uyum sağlamada zorlanma
Sesli, görsel, koku, tat almaya, temasa bağlı uyarıcılara karşı hassasiyet
Sosyalleşmeye ve sosyal farkındalıkta eksiklik
Mizah, ironi, alaycılığı ya da normal konuşma sırasındaki jestleri ve sosyal ipuçlarını anlamakta güçlük çekmek
Az duygulanım göstermek. Mutlu olduğunda daha az gülümsemek
Hastalığın ilerlediği yıllarda kaygı bozuklukları ve duygu durum bozuklukları da kendisini gösterebilir.
Bu duruma neden olan nedenler tam olarak bilinmemektedir. Fakat biyolojik, çevresel, genetik faktörler otizm bozukluklarında yatkınlık oluşturmaktadır.
Tek bir basit testle belirlenen bir durum değildir. Birkaç testin birlikte yapılması gerekir. Bazı gelişimsel sorunların oluşmaması ya da geç oluşmasına bağlı olarak dikkat edilmelidir.
Dil gelişimi
Konuşmada yüz ifadesindeki değişiklikler
Sosyal etkileşimde sorun
Motor kas becerilerinde sorunlar
Yukarıdaki belirtiler fark edildiğinde doktora başvurulmalıdır. Genellikle farklı tanılar ortaya çıksa da doğru tanı için doktor kontrolü önemlidir.
Tanı konulması için çoğunlukla çocuğun gelişim hikayesinin dinlenmesi, davranışlarının gözlenmesi, dil ve iletişiminin değerlendirilmesiyle gerçekleşir.
Sendrom için net bir tedavi yöntemi yoktur. Genellikle kişinin beceri kazanması şeklinde müdahale ve çevrenin kişinin ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik düzeltilmesiyle gerçekleşir. Sosyal, duygu düzeltme, iletişim ve dil becerileri, uyum sağlamaya yönelik müdahaleler yapılır.
Çocuğun güçlü yanlarının çıkartılması için çevresinde düzenleme yapılır. Sese hassasiyeti olan kişinin bulunduğu ortam ona göre düzeltilir.
Dikkat eksikliğine, uyku problemlerine yardımcı olmak için ilaç kullanılabilir. Fakat hastalığın direkt tedavisi için kullanılan ilaç veya bitkisel tedavi yöntemi yoktur.
İlişki kurmakta problem yaşayan bu kişiler, ikili veya yakın ilişkilerden, sosyalleşmekten uzak durmaktadırlar. Bundan dolayı cinsel ilişki kurmakta da sorun yaşayabilirler.
İletişimde mecaz, deyim gibi durumları anlamakta sorun yaşayan bu kişiler aynı zamanda dokunulmaktan da hoşlanmamaktadırlar. Kişilerin partnerleri, durumun bilincinde olarak sözel iletişime önem göstermelidirler. Böylece sorunları azaltabilirler. Konuşmaya açık ve anlayışlı olmak ve psikolojik yardım almak faydalıdır.
Bu sendroma sahip öğrenciler çabuk bitirme ve yaptıklarının doğrulundan emin olmaya çalışırlar. Bu durum zorlanmalarına ne çabuk yorulmalarına neden olmaktadır.
Arkadaşlarıyla ya da akademik personellerle iletişimde sorun yaşayabilirler. Kitaplara ilgilidirler ve ayrıntılı bilgilere önem verirler. Ansiklopedik bilgilere önem verirler.
Küçüklükten itibaren sınıf ortamlarında yol gösterilmesi gerekilir. Bu sayede kendisine hedefler belirler. Bu hedefler doğrultusunda çabasına destek olunmalı ve motive edilmelidirler.
Aileler asperger sendromlu çocuklarını sağlıklı ve yaşadıkları sosyal sorunların bilincinde yetiştirmelidir. Bunun için şu yöntemleri yaparak çocuklarına yardımcı olabilirler:
Sosyal ve basit cümleler öğretmek: Sosyalleşmesi için kolay diyalog cümleleri öğretilebilir. Böylece daha sosyalleşmelerinde daha rahat olabilirler.
Göz kontağı kurmayı öğretmek: Evde pratik yaparak çocuk cesaretlendirilir.
Deyim ve mecazları kullanmak, öğretmek: Günlük hayatta kullanılan mecaz ve deyimleri öğretip, konuşmalarda farklı hissetmemeleri için önemlidir. Böylece deyimi tekrar duyduklarında daha rahat hissedebilirler.
