Bebek veya yetişkin kişilerin besinleri yuttuğunda midesine gitmesi gereken katı veya sıvı maddelerin solunum yollarına kaçmasına, aspirasyon denir. Bu maddelerin akciğere kaçması durumda ise acil tablolar ortaya çıkabilir. Peki nasıl tedavi uygulanır? Detaylar yazımızda.
Normal bir düzende tükürük sıvısı, ağızdan alınan bir besin veya herhangi bir madde yutak, yemek borusu ve mideden geçer. O esnada burundan alınan hava ise yutak, gırtlak, soluk borusu (trakea), bronşlar ve akciğere doğru gider. Yutulan madde ve havanın doğru alana geçmesine ise epiglottis ismindeki yapı yardımcı olur. Nefes alırken yukarıya kalkan epiflottis havanın gırtlağa geçmesini sağlarken veya bir şey yendiğinde aşağı doğru inerek soluk borusunu kapatarak maddenin oraya kaçmasını önler. Bazı nedenlerden dolayı epiglottisin işlevinin bozulması ile yutulan maddenin soluk borusuna kaçmasına aspirasyon denir. Sağlık açısından acil ve ciddi bir durumdur. Bu durum sıklıkla bebekler, yaşlılar ve yutma fonksiyonu ile alakalı sağlık sorunu yaşayanlarda rastlanır.
Soluk borusuna katı veya sıvı madde kaçması durumu olan aspirasyon bazı kişilerde hiçbir belirti vermezken, bazılarında şiddetli semptomlara neden olur. Bazı belirtiler şu şekildedir:
Bu belirtilere ek olarak görülebilen semptomlar ise şu şekildedir:
Bebeklik dönemi aspirasyon probleminin sıklıkla görüldüğü bir zamandır. Bebeklerde görülen bazı semptomlar ise şu şekildedir:
Aspirasyon hali bebeklerde ve yetişkinlerde değişik sebeplerden dolayı gelişir.
Yetişkinlerde Aspirasyon Nedenleri
Yetişkin bireylerde oluşan aspirasyon yaygın olarak yutma işlevinin bozulması ile meydana gelir. Yutmanın bozulması aspirasyona sebep olan mekanizmayı harekete geçirerek alınan sıvı veya katı maddelerin mide yerine solunum yoluna kaçmasına neden olur. Yetişkinlerde görülen etkenler şu şekildedir:
Dil kontrolünün kaybedilmesi: Dil kaslardan oluşan bir organdır. Bu kasların bazı sebeplerden dolayı zayıflaması yutma refleksinde problemlere neden olabilir. Bu durum aspirasyon sorununa neden olur.
Anormal yutma refleksi: Yutma refleksinin bozulması ile besinler hava yoluna gidebilir.
Nörolojik hastalıklar: Parkinson ve benzeri nörolojik hastalıklar dil işlevinin bozulmasına neden olabilir.
Boyun ameliyatı: Gırtlağın etkilenmesine sebep olan ameliyatlar sonucu epiglottis zarara görerek yutma ve solunum düzeni bozularak aspirasyon iyi yapılamaz.
Ağız ve diş sağlığı sorunları: Dental problemler çiğneme ve yutmayı olumsuz etkileyebilir. Bu da aspirasyonu bozabilir.
Özofagial hastalıklar: Yemek borusu rahatsızlıkları aspirasyon nedenlerinden olabilir. Boğaz kanseri, reflü, yutma zorluğu gibi rahatsızlıklar yol açabilir.
Bebeklerde Aspirasyon Nedenleri
Bebeklerde aspirasyon sebeplerinde en sık boğaz kaslarında sorun olması sonucu yutma problemleridir. Boğaz kaslarında zayıflık olmasının sebepleri ise şu şekildedir:
Aspirasyon sonrasında akciğere kaçmış olan maddelerin enfeksiyona neden olmasıdır. Bu durum akciğerde sıvı toplanmasına ve iltihap oluşmasına neden olur. Yaş önemli bir risk faktörüdür. Belirtileri şu şekildedir:
Yetişkinlerde Görülen Aspirasyon Komplikasyonları
Doku harabiyeti veya enfeksiyon gibi ciddi sorunlara sebep olabilir. Ancak en korkutan aspirasyon komplikasyonu pnömonidir. Bu zatürre tablosu akciğere madde kaçması sonucu enfeksiyon oluşmasıdır. Oluşan enfeksiyon akciğerlerde sıvı toplanmasına ve iltihaplanmaya neden olur. Aspirasyon zatürresinin semptomları ise şu şekildedir.
Bebeklerde Aspirasyon Komplikasyonları
Bebeklerde de yetişkinlerdeki gibi başta pnömoni olmak üzere farklı komplikasyonlar gelişebilir. Bebeklerdeki semptomlarının da benzediği bu zatürre durumunda dehidrasyon, kilo kaybı ve beslenme bozukluğu oluşturabilir.
Yeni doğmuş olan bebeğin ilk dışkısına mekonyum denir. Çoğunlukla doğum sonrasında gerçekleşir. Doğum sırasında ya da anne karnında strese girmişse doğmadan önce dışkalama ihtimali vardır.
Mekonyum doğumdan önce gerçekleşirse bebek anne karnında olduğu için dışkı amniyotik sıvıya geçer. Bu durum bebek açısından tehlikelidir. Dışkı bebeğin akciğerine kaçarsa hava yollunun tıkanmasına neden olur. Bu duruma ise mekonyum aspirasyonu denir. Erken müdahelede bulunulmalıdır. Solunum sorunlarıyla ortaya çıkar. Bebek hızlı ve gürültülü nefes alabilir ya da nefes alırken zorlanır. Tedavisi ise genellikle yenidoğan bakım ünitesinde gözetim ve özel bakımla gerçekleşir.
Bu durumun teşhisi komplikasyon riskini azaltmak için oldukça önemlidir. Aspirasyon tanısı için ilk olarak kişinin öyküsü dinlenerek fiziki muayenesi gerçekleşir. Genellikle teşhis için şu yöntemler uygulanır:
X-Ray: Solunumun ne derece efektif olduğunu gösterir.
Bronoskopi: Bu yöntemde kişinin ağzından bir kameralı ince bir tüp solunum yollarına gönderilir. Bu sayede solunum yollarına detaylı mide ekşimesiolarak bakılır.
Modifiye Baryum Yutma: Hasta baryum ihtiva eden katı veya sıvıları yutar ve film çekilir. Solunum yollarında kaçak olup olmadığı anlaşılır.
Yutmanın Fiber Optik ve Endoskopik Olarak Değerlendirilmesi: EFES denilen bu uygulamada burundan uzatılan bir kamera yutak ve gırtlak görüntülenir. Aynı esnada hatanın yutkunması istenir. Bu sayede boğaz yollarında kaçak olup olmadığına bakılır.
Bu tedavide temel amaç aspirasyona neden olan etkenin bulunmasıdır. Bu etken düzeltilmeden rahatsızlık tedavi edilemez. Aspirasyonu engelleyen uygulamalardan bazıları şu şekildedir:
Hem bebekler hem de yetişkinlerde ciddi sağlık problemlerine neden olan aspirasyon için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bu rahatsızlıkla alakalı sorun yaşayan kişiler ise vakit kaybetmeden hekime başvurmalıdır.
