Hareketsiz yaşam tarzı ve sağlıksız beslenme koşullarının sık karşılaşılan bir sonucu olan damar sertliği, yaygın bir kalp damar hastalığıdır. Çoğunlukla 45 yaş üstü kişilerde görülen bu hastalık için erken teşhis ve tedavinin rolü büyüktür. Tedavi edilmediği durumlarda ise ölümcül sonuçlara varabilen ciddi bir sağlık sorunudur.
Sağlıklı insanlardaki damarlar esnek bir yapıdadır ve zaman zaman daralıp genişleyebilirler. Bu faaliyet kanın akılı ve benzeri durumları kontrol etmeye yarar. Damar sertliği yani ateroskleroz hastalığında ise damar duvarlarında biriken kolestrol ve bağ dokusu yapılanmasının artmasından dolayı damarda serleşme ve esneklik kaybı oluşur. Sertleşen damarların iç bölgelerinde aterom plakları oluşarak zaman içinde damarı tıkar ve kan akışını önleyerek ölüme sebebiyet veren ciddi sonuçlara yol açabilir. Bilhassa kalp krizi, beyin kanaması gibi en sık ölümle sonuçlanan hastalıkların çoğunda damar sertleşmesi sorunu bulunur.
Damar sertliği belirtileri genellikle net bir şekilde gelişmez. Farklı hastalıklarla birlikte kendini gösterir. Semptomlar sertliğin oluştuğu bölgeye göre değişkenlik gösterir. Belirtiler çoğu kez atardamarın organ ve dokulara yeterli kanı pompalayamadığı zaman meydana gelir. Bu süre zarfına kadar herhangi bir belirti görülmediği için de ölümcül sonuçlara varabilir. Bazı vakalarda oluşan bir kan pıhtısı damarı tıkar ve kan akışını tamamen keser veya damarın parçalanmasına neden olabilir. Bu gibi bir tabloda kalp krizi veya inme görülmesi yüksek bir olasılıktır. Belirtiler atardamara göre farklı şekilde oluşur. Koroner arterde oluşan sertleşmelerde şu belirtiler görülebilir:
Beyne kan iletimini sağlayan atardamarların sertleşmesi ile meydana gelen belirtiler şu şekilde olabilir:
Kollar bacaklar ve pelviste oluşan damarda sertleşmelerde uyuşmalar ve bacakta ağrı oluşabilir. Yanı sıra, böbreklere giden atardamarlardaki sorunlar yüksek tansiyon veya böbrek yetmezliğine sebep olabilir. Bu spesifik belirtiler dışında görülen semptomlar ise şu şekilde olabilir:
Damar sertliğinin nedenleri arasında çevresel ve genetik etkenler birlikte rol oynar. Ancak aile öyküsünde damar sertliği olan kişilerin bu rahatsızlığa yakalanma oranı daha yüksektir. Damarlarda meydana gelen hasarların onarılması zorlaşacağı için yaşlı kişilerde daha sık görülebilir. Diğer ateroskleroz nedenleri ise şu şekilde sırlanabilir:
Damarda sertlik rahatsızlığından şüphe edilmesi veya aile yakınlarında var olması nedeniyle hekime başvurulması sonucu bazı tetkikler yapılabilir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Bu görüntüleme tekniklerinden hekimin karar verdiği ile damarda herhangi bir sertleşme olup olmadığı gözlemlenebilir.
Teşhis edilen damar sertliği tedavisi, sorunun hangi bölgede olduğuna ve derecesine göre planlanır. İleri derecede olmayan damar sertliği vakalarına ilaç tedavisi verilebilir. Bu tür durumlarda reçete edilen kan sulandırıcılar ile damar içindeki pıhtı veya plakların engellenmesi sağlanır.
Kolestrol yükselmesinden kaynaklı olan ateroskleroz tablosunda tedavi için kolestrol düşürücü ilaçlar kullandırılır. Aynı şekilde tansiyon hastalığının etken olduğu durumlarda da tansiyon düşürücü (hipertansif) ilaçlar reçete edilir. Yanı sıra, şeker hastalığından ötürü damarda sertleşmesi olan hastalara diyabet ilaçları verilir.
İleri seviye damar sertleşmesi sonucu kalp krizi veya felç geçiren kişilerde cerrahi operasyonlar yapılır. Ameliyat hastanın durumunun aciliyetine göre planlanır. Bu cerrahi tedaviler şu şekilde olabilir:
Kalp anjiyosu: Damar tıkanıklığı seviyesine göre damara stent takılabilir.
Bypass: Kalp anjiyosunun yetmediği hastalarda kesi yapılarak bypass ameliyatı yapılır.
Karoit endarterektomi: Şah damarının tıkanmasında stent takılması işlemidir.
Özellikle kalp krizi ve felç nedenleri arasında yer alan damar sertleşmesinden korunmak için risk altındaki kişilerin düzenli sağlık taraması yaptırmaları gerekir. Teşhis konulan hastalarında rutin kontrollerini aksatmamaları oldukça önemlidir.
Damar sertliği rahatsızlığı olan bireylerin beslenme biçimlerinde yapacakları bazı değişiklikler risk unsurlarını minimize etmeye yardımcı olabilir. Damar sertliğine iyi gelen besinler ve bazı yaşam tarzı önerileri şu şekilde olabilir:
