Çağımızın en yaygın hastalıklarında biri olan diyabet, vücuttaki şeker seviyesini yükselttiği için birçok farklı organda hasara neden oluyor. Bunlardan biri de ayaklarda ciddi sorunlara sebep olan diyabetik ayak rahatsızlığıdır. Multidisipliner bir tedavi gerektiren bu durum, tedavi edilmediği zaman ise uzuv kaybına kadar giden ciddi sonuçlara yol açabilir. Peki, diyabetik ayak nedir? Belirtileri nelerdir? Diyabetik ayak bakımı nasıl yapılır? Detaylar yazımızda.
Diyabet hastalarının ortalama beşte birinde hayatları boyunca belli bir dönemde ayakta geçmeyen yara, ülser veya enfeksiyon oluşmasına, diyabetik ayak denir. Bu komplikasyon doğru bir şekilde tedavi edilmediği zaman ayağın kaybına varabilir. Uzun süren diyabetin kılcal damarları etkileyerek nöropatiye yani sinirlerde veya damarlarda enflamasyona yol açması sonucu ayaklarda yaralar meydana gelir. Bu durum normal kişilerde kolayca iyileşebilecek basit bir ayakkabı vurmasının şeker hastası olan kişilerde diyabetik ayak ülserine dönüşmesine neden olur. Diyabeti olan hastalarda ayaklarda uyuşma, yanma, terleme, kuruluk, topuk çatlaması veya his kaybı gibi belirtiler varsa ayak yarası oluşmadan önce gerekli tedbirlerin alınması oldukça önemlidir.
Ayak yaraları diyabet hastalarının ilk semptomarından olabilir. Ayaktaki yaraların gelişmesinde rol oynayan faktörlerin başlıcaları ise şu şekildedir:
Diyabetli bireyler yaraların yanı sıra bacaklarda ağrı da yaşayabilir. Ağrının ana sebebi damarlardaki darlık ve tıkanıklıklar ile baldır kaslarına yürürken gerekli kanın yollanamamasındandır. Ağrılar ilk başlarda kendini belli etmeyebilir. Ancak damar tıkanıkları zamanla çoğaldıkça meydana gelmeye başlar. Zaman içinde şiddetlenen ağrılar kişinin yürüme sırasında dinlenme ihtiyacı hissetmesine sebep olabilir. İlk evrelerde dinlenince geçen ağrılar zamanla dinlenme sırasında da meydana gelebilir. Bu belirtilerin haricinde;
Diyabetik ayak sorunu teşhisi için ilk olarak doppler ultrasonografi yapılır. Sorun tanımlandıktan sonra tedavi planlaması yapılması için anjiyografi (damar görüntülenmesi) yapılır. Bu görüntülenme bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR) veya kateter anjiyografi ile yapılabilir.
Diyabetik ayak tedavisi için çok yönlü bir tedavi yaklaşımı söz konusudur. Bu anlama hastanın diyabetik ayağında ülser veya kangrenöz bir yara varsa ilk olarak tıbbi tedaviye başlanır. Bu tedavide kan sulandırıcı ilaçlar, antibiyotik ve kan şekeri düzenlemesi yapılır. Ayrıca açık yara etrafının temizlenmesi gerekiyorsa acilen ortopedi birimi devreye girer. Bu işlemin akabinde damar darlık ve tıkanıklığı tedavi edilir. Girişimsel radyolojinin yaptığı bu tedavide damara direkt girilerek uygulama yapılır. Tedavide asıl amaç damara balon veya stent takarak darlık veya tıkanıklığın giderilmesidir. Girişimsel radyoloji yöntemiyle yapılan peruktan balon veya stent işlemlerinin cerrahi uygulamalara göre avantajlı yönleri ise şu şekildedir:
Yeni teknolojiler ile yapılan tedavilerde trombektomi ve aterektomi yapılarak damar tıkanmasına neden olan trombüs ve aterom plakları temizlenebilir. Stent veya balon yapılmaya müsait olmayan vakalarda ise açık cerrahi yöntemleri ile bypass ameliyatları yapılır. Diyabetik ayak tedavisinde önemli olan tedavilerin kombine olarak uygulanmasıdır. Bu yüzden damar tedavisinin yanında kan şekeri düzenlenmesi, diyetin oluşturulması, ayakta bulunan kangrenöz yaralar için debridman yapılması, hiperbarik oksijen tedavisi ve destekleyici tedaviler ile çok yönlü bir tedavi planı uygulanmalıdır.
Bu şekilde bir tedavi sonrasında hastalardaki doku ve organ kaybı %15’in altına düşebilir. Tedavi sonrasındaki ilk 6 ay tedavi yapılan damarda %5 ile 50 oranında daralma tekrarlayabilir. Ancak tedavi yapılmayan hastalarda doku ve organ kaybı hatta uzuv kaybı meydana gelebilir. Ayrıca hayati tehlikesi olan komplikasyonlar da gelişebilir.
Diyabet hastalarını ayakları genellikle kuru yapıdadır. Bu durumda ayakların ve topukların çatlamasını kolay hale getirir. Topukta gelişen çatlaklar ise yağa mikrop girmesini kolaylaştırabilirken enfeksiyon ve yara gelişmesine zemin hazırlar. Bu yüzden diyabet hastaları ayaklarına bakarken şunlara çok dikkat etmelidir:
