Her yıl ortalama 795 binden fazla insan felç geçiriyor. İnmeye bağlı ölüm oranları ise hastalıklardan kaynaklanan ölüm oranları sıralamasına göre 5. sırada yer alıyor. Peki, ciddi boyutlara varabilen inme nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? Detaylar yazımızda.
İnme ya da diğer ismi ile felç, beyni giden hayati öneme sahip kan ve oksijen akışının aniden kesilmesi veya azalması sonucu oluşan krizdir. Bu durumda kan akışının azaldığı bölgedeki hücreler ölmeye başlayarak o alandaki vücut fonksiyonları geçici veya kalıcı bir şekilde kaybedilir. Acil bir durum olan inmede acil tıbbi müdahale oldukça önemlidir. Müdahalenin erken yapılması beyin hasarlarını ve diğer riskli durumları önleyebilir. Erken tedavi inmeden meydana gelebilecek sakatlıkların engellenmesine de katkı sağlayabilir.
Felç nedenleri çeşitlerine göre değişiklik gösterir. Bu kriz hali; İskemik inme (tıkalı bir arter) ve hemorajik inme (bir damar patlaması ya da sızıntısı) olmak üzere ikiye ayrılır. Yanı sıra bazı kişilerde kalıcı belirtilere neden olmayan ve beyne giden kan akışında geçici bir süre kesintiye neden olan geçici iskemik atak da gelişebilir.
İskemik İnme: En sık görülen inme çeşididir. Bu felç türünde beyin damarlarında daralma oluşarak ciddi bir biçimde kan akışı azalması (iskemi) gelişir. Damarlarda oluşan bu tıkanma, kan damarlarında biriken yağlardan, beyin kan damarlarında oluşan kan pıhtıları veya diğer kalıntılar sebebi ile meydana gelir.
Hemorajik İnme: Beyinde bulunan bir kan damarından kan sızıntısı olması sonucu gelişir. İskemik inmeye nazaran daha az görülür. Fakat felç nedeni ile oluşan ölümlerin yaklaşık %30’luk kısmı hemorajik inmeden dolayıdır. Beyin kan damarlarının yırtılması aşağıdaki nedenlerden dolayı oluşabilir:
Kalıcı bir tahribata yol açmayan felç benzeri bir dönemdir. Geçici felç, beynin bir yerine yol alan kan akışının kısa bir süre azalması sonucu oluşur. Bu süre 5 dakika veya daha kısa bir süre kadardır. İskemik inmedeki gibi kan damarlarını tıkayan pıhtı veya yap parçacıklarından dolayı gelişir. Geçici felç belirtileri kısa zamanda iyileşse de, bireyin mutlaka acil bir yardım alması gerekir. Tia hastalığı geçiren kişinin normal inme geçirmesi olasılığı yükselir.
Kişinin kendisi veya yanındaki biri felç geçirdiğinde semptomların başladığı ana dikkat edilmesi çok önemlidir. Çünkü inme için yapılacak bazı tedaviler felç geçirilmesinin akabinde yapılınca etkili olur. İnme belirtileri şu şekilde sırlanabilir:
İnme belirtisi hisseden kişinin acilen tıbbi bir yardım çağırması gerekir. Ayrıca hızlı bir şekilde hareket ederek aşağıdaki adımları izlemesi gerekir:
Bu semptomlardan bir veya biden fazlasının olması halinde acil yardım aranmalıdır. Asla belirtilerin değişmesi beklenmemelidir. Felç geçirmede geçen her dakika çok önemlidir. İnmenin tedavi edilmediği her dakika beyin hasarı veya sakatlık ihtimalini o derece artırır.
Kişinin ne çeşitte bir felç geçirdiğinin anlaşılması için hekim ilk olarak kalp dinlemesi ve tansiyon ölçümü gibi fiziki muayeneleri yapar. Ayrıca inmenin sinir sistemine zarar verip vermediğine bakmak için de nörolojik muayene yapılır. Diğer testler ise şu şekilde olabilir:
Kan Testleri: Kan şekeri, kandaki pıhtılaşmanın tespit edilmesi ve enfeksiyon olasılığını anlamak için yapılır.
Bilgisayarlı Tomografi: Kanama veya tümör durumlarının varlığına bakılır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme: Beyin kanaması durumunda beynin detaylı bir görüntüsü alınır.
Karotis Ultrasonu: Bu görüntüleme ile boyundaki karotis arterteri ayrıntılı bir şekilde incelenir.
Ekokardiyogram: Kalp detaylı şekilde görüntülenerek inmeye neden olan bir pıhtı varsa saptanır.
İnme tedavisi için atılacak adımlar, iskemik inme ve hemorajik inmeye göre farklıdır. İskemik inmede hekim beyne giden kan akışını acilen sağlamalıdır.
Acil İlaç Tedavisi: belirtilerin başlamasında en geç 4-5 saat içinde beyindeki pıhtıyı parçalamak için ilaç verilmelidir. Bu ilaçların hızlı verilmesi komplikasyon riskini de o oranda azaltır.
Acil Endovasküler İşlemler: Hekim iskemik inmeleri bazen tıkalı damara içinde müdahale ile tedavi edebilir. Bu tedavinin sonuçları büyük oranda iyileşme ve sakatlık azalmaları sağlayıcı etki sunar.
Doğrudan Beyne Verilen İlaçlar: Hekim kasıklardan ince bir tüp yerleştirerek direkt inmenin olduğu bölgeye iletir. Enjekte tüp işleminden biraz daha uzun sürebilir.
Stent Toplayıcı ile Pıhtının Çıkarılması: Hastanın beynindeki tıkalı damardan pıhtıyı çıkarmak için katatere bağlı bir alet kullanılır.
Diğer işlemlerde ise geçici iskemik atak veya felç olasılığına karşı daralan atardamarın açılması öngörülebilir. Bu işlemler şu şekilde olabilir:
Karotis Endarterektomi: Karotis arterdeki plağı yok ederek iskemik inme riski azaltılır.
Anjiyoplasti ve Stentler: Kasıklardaki atardamardan karotis atardamara kateter gönderilir. Daha sonra daralan damarlar stent ile açılır. Kanamayı kontrol etmeyi ve beyin basıncını düşürmeyi amaçlar. Tedavi aşağıdaki seçenekleri içerir:
Acil Durum Önerileri: Kan pıhtılaşmasını önlemek için verilen kan inceltici ilaçların etkenlerini azaltmak için hastaya kan ürünleri transfüzyonu verilebilir.
İnme Ameliyatı: Şayet kanama alanı genişse hekim, beyin basıncını düşürmek ve kanı almak için ameliyat yapabilir. Müdahale sonrası hasta 1 gün hastanede yatar.
Felç geçiren kişi rehabilitasyona tabi tutulur. Bu tedavi planı hastanın yaşına, geçirdiği inme türüne ve sakatlık düzeyine göre değişir.
