Kemoterapi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Kemoterapi Nedir?

Kemoterapi, modern tıpta kanser hücrelerini öldürmek amacıyla hastaya verilen içinde çeşitli ilaçları barındıran bir kanser tedavi yöntemidir. Belirlenen alanları hedefleyen radyoterapi veya cerrahiden farklı olan kemoterapi yöntemi, tüm vücut üzerinde etkili sistemik bir tedavidir. Kemoterapi tedavisinde hastaya verilen ilaçlar bilhassa kanser hücreleri gibi hızla bölünen ve çoğalan hücreler üzerinde etkilidir. Fakat kanser hücrelerini yok ederken aynı anda cilt, saç, bağırsak ve kemik iliği hücreleri gibi hızlı artan bazı sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir. Bu yüzden kemoterapi tedavisinde saç dökülmesi, bulantı, kusma gibi çeşitli yan etkiler görülebilir.

Kemoterapi Hangi Amaçlarla Uygulanır?

Kemoterapi uygulaması kanserin tipine ve evresine göre;

• Hastalığı tedavi etmek,
• Tümörün yayılımını önlemek,
• Tümörün büyümesini yavaşlatmak,
• Kitlenin başladığı organdan vücudun diğer bölümlerine yayılmış kanser hücrelerini öldürmek,
• Kanserin bazı semptomlarını iyileştirmek amacıyla uygulanır.

Bazı vakalarda ise kemoterapi tek tedavi seçeneği olarak yapılır. Hastalığın evresine göre kemoterapi cerrahi veya radyoterapi gibi diğer tedavilerle peş peşe ya da eş zamanlı olarak uygulanır. Örneğin; cerrahi operasyon öncesi tümörü küçültmek için veya ameliyattan sonra vücutta kanserli hücre kalma ve çoğalıp yayılma ihtimalini önlemek için kemoterapi yapılabilir. Benzer işlemler radyoterapi öncesinde ve sonrasında geçerlidir, radyoterapi ile eş zamanlı kemoterapi de uygulanabilir.

Kemoterapi Nasıl Verilir?

Kemoterapi tedavisi hastaya farklı yollarla verilebilir. Kemoterapi ilaçları form olarak ağızdan alınan tablet şeklinde olduğu gibi, damar içine veya direkt karın boşluğuna uygulanabilir türlerde mevcuttur. Kemoterapi ilaçlarının hastalara eriliş yolları aşağıdaki gibi olabilir:

• Kas içi ya da deri altına enjeksiyon: İlaçlar bu formda direkt kalça, uyluk ya da koldan kas içine ayrıca kol, bacak veya karın yağ dokusundan cilt altına verilir.
• İntraarteriyel enjeksiyon: İlaçlar direkt olarak kanseri besleyen atardamara verilir. İşlem iğne ya da yumuşak ince bir kateter ile yapılır.
• İntraperitoneal: İlaç karaciğer, bağırsaklar, mide ve yumurtalıklar gibi organları kapsayan periton boşluğuna verilir. Ameliyat esnasında veya doktor tarafından karına konulan özel bir tüp ile verilebilir.
• İntravenöz enjeksiyon: Bu tedavide kemoterapi direkt toplardamar içine verilir.
• Topikal: Krem formundaki ilaçlar cilde sürülür.
• Oral: İlaçlar tablet ya da sıvı biçimde ağızdan alınır.

Kemoterapi Yan Etkileri Nelerdir?

Kanser hücreleri sağlıklı vücut hücrelerinden farklı bir şekilde kontrolsüz ve hızlı bir şekilde bölünerek çoğalır. Uygulama yönteminden bağımsız olarak tüm kemoterapi ilaçları, dolaşım sistemi yardımı ile kanserli dokulara erişerek burada yer alan kanser hücrelerinin DNA ve RNA'larını etkileyerek onları öldürür veya çoğalmalarını önler. Fakat bu esnada sağlıklı vücut hücreleri de zarar görebilir. Zarar gören sağlıklı hücrelerden dolayı kişide bazı yan etki görülebilir. Bunlar şu şekilde sırlanabilir:

• İştah kaybı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Nefes darlığı
• Ağız içinde yara gelişimi
• Boğaz ağrısı
• İshal
• Kabızlık
• Hâlsizlik
• Ağız kuruluğu
• Anemi
• Saç dökülmesi
• Deri ve tırnakların yapısında değişme
• Vücudun değişik bölgelerinde morarma
• Enfeksiyon
• Libido kaybı
• Ateş
• Cinsel işlev bozukluğu
• Kilo kaybı

Kemoterapi Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Kemoterapi sonrası ağız bakımı oldukça önemlidir. Bu ilaçlar ağızda kuruluğa ve ağrılı yaralara yol açabilir. Bu yüzden kuruluk ve yaralar ağızda bakterilerin çoğalmasına ve enfeksiyona sebep olabilir. Ayrıca ağızda yer alan enfeksiyonlar vücudun diğer kısımlarına yayılabilir. Bu nedenle kemoterapi sonrası ağız ve dil bakımı için şunlar yapılabilir:

• Diş ve diş etleri günde 2 -3 kez, en az 2-3 dakika olmak üzere yumuşak bir diş fırçası ile fırçalanmalıdır.
• Fırçalamada mümkünse florürlü bir diş macunu kullanılmalıdır.
• Günde 1 defa diş etlerine zarar vermeden diş ipi kullanılmalıdır.
• Kemoterapiden sonra bir yıl ya da daha fazla bir süreçte enfeksiyon kapılmaması için çok dikkat edilmelidir. Bu nedenle hasta yiyip içtiklerine dikkat etmeli ve hijyene çok önem vermelidir. Eller yemeklerden önce ve sonra, tuvalet sonrası ve dışarıdan eve gelindiği zaman mutlaka sabun ve suyla iyice yıkanmalıdır. Enfeksiyon geçiren kişilerle temastan kaçınılmalıdır.
• Spor yapmak, yeterli protein ve kalori içeren sağlıklı bir beslenme uygulamak, sigara ve alkolden uzak durmak ve doktoru önerilerine uymak oldukça önemlidir.