Kanserin köken aldığı doku veya organdan farklı doku ya da organa yayılması metastaz olarak adlandırılır. Bulunduğu bölgeye göre farklı tedavi seçenekleri bulunur. Doku, lenf sistemleri ve kan yoluyla yayılım gösterebilmektedir. Detaylar yazımızda.
Bir dokuda gelişen tümör dokusuna ait hücrelerin bazı süreçler sonunda kendisine en yakın damar dolaşımına sıçrayarak bulunduğu yerden başka bir vücut dokusuna ulaşarak gelişimine devam etmesidir. Bu nedenle vücudun farklı bölgelerinde, başka organ ve dokularda tümör hücrelerinin gelişmesidir. Metastaz sonrasında oluşan dokular vücutta bulunduğu bölgeye zarar verir, ilgili dokunun çalışmasını olumsuz etkilemektedir.
Kelime anlamı Yunanca meta “sonraki” ve stasis yani “yer değiştirme” anlamına gelir. Kanserli hücrenin bulunduğu dokudan farklı dokulara sıçramasına metastaz denilir.
Doku, lenf sistemi, kan yoluyla yayılabilir. Doku yoluyla, başladığı yerden yakın bölgelere doğru büyüyerek ilerler. Lenf sisteminde ise lenf damarlarıyla vücudun diğer bölgelerine yayılmaktadır. Kan yolunda ise kan damarları aracılığıyla yayılmaktadır.
Vücudun farklı bölgelerine yayılması bazı aşamalarla gerçekleşir. İlk olarak birincil tümörden ayrılır. Lezyon etrafındaki dokulara istila ve bazal membranlarının penetrayonu gerçekleşir. Kan damarlarına girer ve kan içerisinde hayatta kalırlar. Lenfatiklere ya da periton boşluğuna giriş yaşanır. Akciğerler, karaciğer, beyin kemiği gibi uzak organlara ulaşılır. Tümörü besleyen yeni kan damarlarıyla farklı bir lezyon oluşur.
Bazı kanser türlerinde tanı aşamasında metastatiktir. Bazı kanserler ilerledikten sonra metastatik hale gelir. Durumun kontrolü için farklı tıbbi testler uygulanır. Laboratuvar testleri vücut dokuları, kanın, idrarın, vücuttaki diğer maddeleri kontrol amacıyla yapılır. Yapılan testler kişinin organlarının nasıl çalıştığını bilmesini sağlar.
Kanser hücresinin köküne, genetik duruma, hastanın kişisel özelliklerine bağlı olarak durum ve belirtiler değişiklik gösterebilmektedir Kanser türlerinden bazıları metastaz yaparken bazılarında bu özellik bulunmaz. Kanserin bulunduğu bölgeye yakın bir yerde oluşabilecek metastaz kemiklerde, akciğerde, lenflerde, sinir sisteminde, karaciğerde ve damarlarda görülebilmektedir. Görülen belirtiler:
Vücutta artış gösteren kanser hücreleri ek olarak bazı belirtiler de gösterebilir:
Tedavi yöntemleri her kanser türü için farklılık göstermektedir. Uygulanabilecek tedavi yöntemleri şu şekildedir:
Beyin metastazlarında, radyoterapi, akıllı tedaviler, gama bıçağı ameliyatı, kemoterapi içerir. Hangi yöntemin tercih edileceği tümörlerin sayısına, vücuttaki hastalıkların durumuna göre değişiklik gösterir.
Kemik metastazları, ağrı ve kırılma tehlikesi bulunuyorsa izlenerek ilaç tedavisine başlanabilir. Şiddetli ağrı ve kırılgan kemikte ise radyoterapi ya da cerrahi tercih edilir.
Akciğer metastazlarında, sayı, boyut, birincil kanserin tedavi durumuna bağlı olarak tedavi yöntemi değişmektedir. Görülen çoğu durumda birincil kanserde kullanılan ilaçlarla tedavi gerçekleşir. Eğer akciğer çevresinde sıvı oluşma durumu mevcutsa sıvı çıkartılmak için işlem uygulanır. Ardından tekrar sıvı oluşmasına engel olmak için akciğer zarlarının yapıştırılması için işlem uygulanır.
Karaciğer metastazlarında kanserin türü, kapsamı, sayısı ve boyutuna bağlı olarak farklı tedaviler uygulanır fakat çoğunluklar birincil kanserle aynı ilaçlarla tedavi edilir. Cerrahi, radyofrekans, radyo ya da kemoemboliazsyon, mikroküre tedavisi gibi yeni yaklaşımlar vardır. Karaciğer nakli genellikle metastatik hastalıkta seçenek değildir.
