Yaygın olarak sporcularda görüldüğü sanılan ön çapraz bağ yırtıkları her bireyde sıkça oluşabilen bir durumdur. Ani hareketlerde meydana gelebilen bu yaralanmalarda tedavi doğru yapılmadığı zaman, ciddi anlamda hareket kabiliyetinde azalmalara yol açabilir. Ön çapraz bağ nasıl tedavi edilir? Yöntemleri yazımızda.
Diz ekleminin yapısı; uyluk (femur), bacak (tibia) ve diz kapağı (patella) kemiklerinden meydana gelir. Bu kemikleri bir birine bağlayan 4 ana bağ mevcuttur. Bunlardan dizin ön kısmında çapraz bir şekilde bulunan ön çapraz bağlar, bacak kemiğinin uyluk önünde kaymasını engelleyerek dönebilmesine olanak tanır.
Özellikle alt ekstremiteyi ilgilendiren yaralanmalarda en sık, ön çapraz bağ yaralanması görülür. Genellikle spor yaralanmaları olarak adlandırılan bu durum çoğunlukla ani gelişen hareketlerden kaynaklanır. Ön çapraz bağ yaralanma nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Ön çapraz bağ yırtılması, dokularda kısmen veya bütünüyle görülebilir. Hafif bir kazada ise kaslar sadece gerilerek sağlam kalabilir.
Ön çapraz bağ yaralanması, her kişide farklı semptomlar eşliğinde görülebilir. Hatta bazı kişilerde sakatlanmanın yaşandığı ilk anlarda hiçbir belirti vermediği de olabilir. Bu sakatlanmanın yaygın görülen belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:
Dizdeki yaralanma ve ödemler yaralanma hafifse birkaç günde düzelebilir. Bu yaralanmalarda belirtilerin yanı sıra, dizde kitlenme yaşanıyorsa menisküs yaralanması da oluşmuş olabilir. Ya da yaralanma esnasında dizde oluşan dönme ve baskı kuvvetleri kıkırdak kopmalarına da mahal verebilir. Bu gibi durumlarda ise bir ortopedi uzmanına muayene olmak gerekir.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında uzman ortopedi ve travmatoloji uzmanı hekim tarafından öncelikle fiziki bir muayene yapılır. Bunun yanı sıra MRI yöntemi ile görüntüleme yapılır. MRI yönteminde; büyük boyutta mıknatıslar ve radyofrekanslar kullanılarak vücuttaki organları ve yapılarını detaylı görüntüleme sağlanır. Bu sayede dizdeki bağ, menisküs zedelenmeleri ve kıkırdak lezyonlarına rahatça tanı koyulabilir.
Hekim eklemin hareket kabiliyetini ölçümlemek için de;
Ön çapraz bağ kopması uzman hekimin fiziki muayenesi ile anlaşılabilen bir durumdur. Fakat kopmaya eşlik eden başka hasarlarda olabileceğinden görüntüleme yöntemleriyle durumu netleştirmesi gerekir. Bu görüntüleme yöntemleri şu şekildedir:
Röntgen: Bağ doku yırtığının yanı sıra oluşabilen; kemikteki kırık, çatlak veya farklı bir diz yaralanması da görüntülenir.
MR (Manyetik Rezonans): Sert ve yumuşak dokuların eşzamanlı olarak görüntülenmesi sağlanır.
Bu yaralanmaların tedavisi için cerrahi ve cerrahi olmayan iki ana uygulama yapılır. Uygulanan yönteme ise yaralanmanın şiddetine, kişinin yaşı ve sportif beklentisine göre karar verilir.
Ön çapraz bağ ameliyatı genellikle, aktif spor yaşamı olan ve spor faaliyetlerine hızlı bir dönüş yapmak isteyen kişilere ya da yaşı genç olan hastalara uygulanır.
Ameliyattan önce hastaya şişliklerin inmesi için bir fizik tedavi uygulanabilir. Çünkü, ameliyata şiş bir dizle giren hastalar, hareket kabiliyetlerini tam anlamıyla geri kazanamayabilirler.
Ameliyat atroskopik (kapalı) cerrahi yöntemi ile uzman ortopedik cerrah tarafından yapılır. Cerrah diz üzerine 1cm boyutunda bir kesi açarak kamera yerleştirir. Bir veya daha fazla küçük kesi yaparak da yırtılan ön çapraz bağı, farklı bağları ve tendonları kullanarak yeniden oluşturur. Yırtılan bağların dikilmesi çok nadir yapılan bir işlemdir. Genellikle kişinin kendi dokusundan alınan tendon veya bağ dokulardan yaralanılmasında daha olumlu cevap alınır. Bu ameliyatın temel amacı, hastayı eski diz sağlığına kavuşturarak aktif yaşantısına döndürmeye çalışmaktır.
Ameliyat sonrasında hasta, anestezinin etkisinden kurtulunca evine gidebilir. Belirli bir süre koltuk değneği kullanabilir. Doktorun tavsiyesi ile dizine dizlik veya atel takabilir. Hasta mümkün olduğunca fazla istirahat etmeli ve dizini yüksek bir yerde tutmalıdır. Zaman zaman buz uygulamaları yapmalıdır. Spora dönecek hastalar için diz çevresi kaslarını güçlendirme egzersizleri fizyoterapist eşliğinde yapılır. Hasta 2-4 haftada yardımsız, 10-12 hafta içinde ise tempolu yürüyebilir.
Kişi bu yaralanmayı hafif geçirmişse, ileri yaştaysa ve aktif bir spor hayatı yoksa cerrahi yöntemlere başvurmadan tedavi edilebilir. Bu tedavide şu yöntemler izlenebilir:
Dilerseniz bu konu ile ilgili videomuzu izleyebilirsiniz.
