Halk dilinde 'süt hormonu' da denilen prolaktin, yalnızca süt salgılanmasında değil, kadınlar ve erkekler için üreme sisteminde de önemli yere sahip bir hormondur. Eksikliğinde veya fazla salınımında çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir. Bu yüzden prolaktin testi yaptırılarak hormon seviyesinin saptanması ve gerekli tedavinin uygulanması oldukça önemlidir.
Beynin alt bölümünde bulunan hipofiz bezinden salgılanan hormona prolaktin denir. Ana işlevi gebeliğin 8. haftasından sonra vücuttaki süt üretimini sağlamaktır. Bu yüzden hamilelik ve lohusalık süresince prolaktin seviyesi yüksek kalır. Ayrıca prolaktin hormonu yumurtlama ve adet döngüsünün düzenlenmesinden de sorumludur. Bu hormonun hamilelik ve emzirme süreci boyunca salgılanması, FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını bir süre durdurarak tekrar hamile kalmayı kısa bir zaman için engeller. Yeni doğum yapan kadınların belli bir zaman adet görmemesi salgılanan prolaktin hormonundan ötürüdür. Proklaktinin erkeklerde ise cinsel istek ve spermin üretilmesi gibi konularda rolü bulunur. Bu yüzden prolaktin hormonu üreme sağlığı ve isteği için oldukça önemlidir. Prolaktinin yükselmesi halinde vücutta bazı sorunlar meydana gelebilir.
PRL hormonu kadınlarda yaklaşık 15-25 ug/L, erkeklerde ise 5-10 ug/L seviyelerinde olmalıdır. Kadınların hamilelik dönemlerinde bu hormonun artması normal olarak kabul görse de, gebelik harici zamanlarda prolaktin yükselmesi FSH ve GnRH hormonlarının üretimini azaltır. Bu durum da hamile kalamama ve regl döneminin düzensizleşmesi gibi sorunların gelişmesine yol açar. Ayrıca kadınlarda östrojen hormonu, erkeklerde de testosteron hormonu seviyelerini düşürerek cinsel işlevlerin bozulmasına sebep olur. Süt hormonu yüksekliği semptomları şu şekilde sıralanabilir:
Sağlıklı koşullarda prolaktin yükselmesi gebelik döneminde süt salgılanması için normal olarak kabul edilir. Ancak hamileliğin dışında bu hormonun artması bazı rahatsızlıklara işaret edebilir. Bu problemler ise şu şekilde sırlanabilir:
Memede ağrı, cinsel isteksizlik ve diğer prolaktin yüksekliğinde olabilecek belirtiler nedeni ile doktora başvurulması sonucu hekim ilk olarak hastanın detaylı öyküsünü dinler. Bu sırada hastanın kullandığı ilaçları, varsa stres faktörünü doktoru ile paylaşması önerilir.
Prolaktin testi: Hekim anamnez aldıktan sonra kandaki prolaktin seviyesini ölçmek için prolaktin testi yapar. Bu test sağ veya sol kol fark etmeksizin alınan kandan bakılarak yapılır. Ancak gün içinde prolaktin seviyesi değişkenlik gösterdiği için sabah erken saatlerde alınması doğru olacaktır. Ayrıca testten önceki gün cinsel münasebette bulunulmaması ve meme ucunun uyarılmaması önemlidir. Testteki hormon seviyesi yüksek çıkarsa, sebebi araştırılmak üzere hormon testleri ve radyolojik görüntülemeler yapılır.
Prolaktin yükselmesini tedavi etmek bu yükselmeye neden olan etkenin saptanması ile başlar. Hormonu olağan seviyelere çekmek için sebebe yönelik bir tedavi planı oluşturulur. Bazı kişilerde stresten arınmak, düzenli uyku ve beslenme, rahat iç çamaşırı kullanımı gibi düzenlemeler hormonun dengelenmesi için yardımcı olabilir. Hastalıklar sebebi ile oluşan hormon artışında ise bu hastalıkların tedavi edilmesi durumu normale döndürür. Mesela hipofiz bezinde oluşan kitle ilaç tedavisi ile küçülebilir. Ancak boyutu çok büyük ise cerrahi operasyon gerekebilir.
Nadir olan prolaktin seviyesindeki düşme de aynı kan testi ile teşhis edilebilir. Bu düşme hipofiz bezinin normal çalışmadığına işaret eder. Bazı ilaçlar, bağışıklık sistemi hastaıkları veya bazı hormon hastalıkları prokaltin düşüklüğüne yol açabilir. Hipopituitarizm ismi verilen bu durum neden olan etkenin bertaraf edilmesi ile normale döner.
