Prostat bezindeki hücreler tarafından yapılan bir protein, PSA yani prostat spesifik antijendir. Genellikle spermde bulunur fakat kanda da az bir miktarda bulunmaktadır. Detaylar yazımızda.
Prostat spesifik antijen yani PSA, prostatın kendi tarafından salgılanan ve meni kıvamını sağlayan enzimin adıdır. Prostat dokusunun içerisinde yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Çok az bir kısmı kanda dolaşmaktadır. Prostat enfeksiyonları, prostat kanseri gibi hastalıklarda PSA değişen miktarlarda kana geçmektedir. Kanda bulunan PSA seviyesi ve meydana gelen değişikliklerde prostat hastalıkları hakkında bilgi sağlamaktadır.
PSA testine kan örneğiyle bakılmaktadır. Prostat kanserinin erken tanısı bu test sayesinde yapılabilmektedir. Bazı durumlarda tek başına yeterli olmayabilir. Doktorun gözlemleriyle ve üroloji uzmanının gözetiminde değerlendirmeler yapılarak kanser teşhisi konulur.
Tarama testinde belirlenen seviye, PSA’nın farklı formlarını kapsadığından dolayı toplam PSA olarak ifade edilmektedir. Test sonucu normal düzeyde değilse doktorunuz kanser riskini değerlendirmek için ek testler isteyebilmektedir.
Serbest PSA, kanda 2 ana formda bulunmaktadır. PSA formu kan proteinlerine bağlıdır ve diğeriyse serbest dolaşmaktadır. Serbest PSA yüzdesi prostat kanseri olan erkeklerde, kanser olmayan erkeklere oranla daha düşüktür. Çoğu doktor serbest PSA yüzdesi %10 ya da daha az olan erkeklerde prostat biyopsisi önerir. %10 ya da %25 arasındaki seviyede ise biyopsi yaptırmayı düşünmeleri tavsiye edilmektedir.
Kompleks PSA, diğer proteinlere bağlanan ve serbest olmayan miktarı ölçmektedir. Bu testle toplam ve serbest PSA’yı kontrol etmek yerine yapılabilmektedir fakat yaygın olarak tercih edilmemektedir.
Bazı testler PSA tiplerini birleştirmektedir. Toplam PSA, serbest PSA, proPSA sonuçlarını Prostat Sağlık Endeksi (PHİ), Toplam PSA, serbest PSA, sağlam PSA ve insan kallikrein 2 sonuçlarını diğer bazı faktörlerle 4Kscore testi birleştirmektedir.
Menide ve prostat dokusu içinde yoğun olarak bulunan prostat spesifik antijen kana çok az salınmaktadır. İyi huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe değerlerde de artış görülmektedir. Anormal artışlarda ise şu durumlar ortaya çıkabilmektedir:
Test değerlendirilirken total ve serbest PSA değerleri göz önüne alınır. Kanda dolaşan miktarın çoğu proteinlere bağlıdır. %5- %35 arasında PSA ise proteinlere bağlı olmadan kanda dolaşmaktadır. Normal değerlerin üzerine çıkıldığında kanda dolaşan miktarın proteinlere bağlı olmayan serbest PSA düzeyine ve serbest PSA’nın total oranına bakılmalıdır. Prostat kanseri hastalarında genellikle daha düşük oranda serbest PSA gözlemlenmektedir.
Tam teşhis için değerlerin, oranların ve muayene bulgularına bakılır ve hastadan prostat biyopsisi istenebilir.
Bazı durumlarda kanser dışında da seviye yükselebilmektedir. Bu durumlar:
Belirli bir değeri söyleyerek kanser olup olmadığının anlaşılması tek başına yeterli değildir. Değerin 1 ng/ml’nin altında olduğu çok düşük değerlerde dahi %6.6 hastada kansere rastlanabilmektedir.
PSA değerleri her yıl ortalama 0.05 ng/ml’lik doğal bir artış göstermektedir. Genellikle yaşlara göre şu değerler normal kabul edilmektedir:
Değerler ırka ya da prostat hacmine göre değişkenlik gösterebilmektedir.
