Halk arasında şah damarı diye bilinen, boynun sağında ve solunda bulunan atardamarlara karotis arter denir. Karotis arterler diyabetten, obeziteye kadar birçok etkenden dolayı tıkanabilir. Bu durum ise karotis arter hastalığına bağlı inmeye yol açarak hayati tehlikelere neden olabilir. Peki, şah damar tıkanması nasıl tedavi edilir? Detaylar yazımızda
Halk arasında şah damarı denilen ve boynun her iki tarafında da bulunana karotis arterteler beynin kanlanması işlevini yapan atardamarlardır. Bu damarlar beynin ön bölümüne oksijenden zengin kanı taşıyarak konuşma, düşünme, kişilik özellikleri, motor ve duyusal görevlerin yerine getirilmesini sağlarlar. Bu arter damarların iç bölgesinde zamanla kolestrollü yağ plakları, kalsiyum ve beyaz kan hücresi birkmesinden dolayı tıbbi adı karotis arter hastalığı olan şah damarı tıkanıklığı oluşur. Damar duvarlarında bu maddelerin biriktiği sürece ise ateroskleroz yani damar sertliği denir. Zamanla daralan ve tıkanan şah damarının bur durumu ise inme yani felç riskinde artışa sebep olabilir.
Diğer damarlarda görülen damar sertliği şah damarların iç yapısında da görülebilir. Sağlıklı bir yapıda olan atardamar duvarları esnek, pürüzsüz bir durumdadır. Obezite, sigara içilmesi ve yüksek kolestrol gibi etkenlerin zamanla damar içinde birikmesi ile damar içinde plak tabakaları oluşur. Bu da şah damarda tıkanma ve esneklik kaybına sebep olur.
Şah damarı tıkanmasına neden olan risk faktörleri şu şekilde sırlanabilir:
75 yaşın altında bulunan erkekler kadınlara oranla daha yüksek risk altındadırlar. 75 yaş sonrasında ise kadınların riski erkeklere göre daha fazladır.
Şah damarında olan tıkanma belirli bir ilerleme göstermeden belirti vermeyebilir. Damar içindeki daralma kritik bir hal aldığında ise pıhtılardan dolayı felçte görülen bazı semptomlar meydana gelebilir. Geçici olan bu pıhtının çözülmesi ile belirtiler ortadan kaybolabilir. Bu duruma geçici iskemik atak denir. Bu durum beyne giden damarların tıkanmasından dolayı geçici bir süre felç yapabilir. Geçici iskemik belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Yaşanan bu atak geçicidir ancak acil bir durumdur. Çünkü kalıcı olan büyük inmeye doğru ilerleyebilir. Çoğu vakada bunun gelişip gelişmeyeceğini bilmek ise zordur. Bu yüzden yukarıdaki semptomlardan herhangi birisi yaşandığı zaman 112’yi arayarak acil yardım çağırılması oldukça önemlidir. Araştırmalara göre geçici iskemik yaşayan kişinin büyük bir inme geçirme riski normal birine göre 10 katı daha fazladır.
Karotis arter hastalığında atak veya felç geçirilmeden hastalığın anlaşılması oldukça zordur. Bu yüzden düzenli yapılan doktor kontrolleri teşhis için önemlidir. teşhis için fiziki muayenede steteskop ile arter damar dinlemesi yapılır. Bu aşamada hekimin ses duyması şah damar tıkanıklığından şüphelenmesini güçlendirir. Boyun hizasında üfürüm sesi duyulması en basit tanı yollarından biridir. Şayet hasta belirtilerden herhangi birini yaşıyorsa bunu mutlaka hekim ile paylaşmalıdır. Teşhis için bazı görüntüleme yöntemleri ve testler de mevcuttur.
Şah Damarı Ulrason ve Doppleri: Kolay ve ağrısız bir seçenektir. Yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak damar içindeki darlık, tıkanıklık ve pıhtı varlığı araştırılır. Doppler ultrasonu ile de kanın damar içindeki dolaşımı incelenir.
MRA (Manyetik Rezonans Anjiyografi): Bir mıknatıs ile beyin damarları hakkında doğru bilgiler toplanır. Toplanan bilgiler bilgisayara aktarılarak görüntü elde edilir. Bu sayede en küçük damarlardaki tıkanıklıklar dahi tespit edilebilir.
BTA (Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi): X ışınları ve bilgisayar yardımı ile karotis arterlerin enine görüntüleri alınır. Bu teknik beyindeki hasar alan yerleri teşhis eder.
Beyin Anjiyosu: Şah damarı görüntüleme yöntemleri arasında altın oran olarak kabul görür. Uygulama cerrahi bir yöntemdir. Şah damardaki kan akışını gerçek zamanlı gösterir. İşlemde arter damarlara kontrast bir boya enjekte edilir ve röntgen ekranında canlı olarak incelenir.
Şah damarı hastalığının tedavisi için ilk adım yaşam tarzında değişiklikler yapılmasıdır. Yanı sır hekim bazı ilaçlar reçete eder ve gerektiğinde cerrahi müdahale veya stent tedavisi de uygulanabilir. Hekim kan pıhtılarından dolayı gelişebilecek inme riski için kan sulandırıcı ve pıhtı önleyici ilaçlara verebilir. Ayrıca kolestrol ve kan basıncını düşürücü ilaçlar da reçete edebilir.
Beyne kan akışını sağlamak için tıkalı olan damarı açmak amacı ile yapılan işleme karotis anjiyoplasti ve stentleme denir. Sıklıkla inmeyi engellemek ve tedavi etmek için yapılır. Uygulama esnasında hastaya genel anestezi verilmez, damar içinden verilen sakinleştiriciler ile uyanık kalır. İşlem kasıktaki damardan kateter denilen ince borular yardımı ile girilerek yapılır. Borunun içinde ince bulunan kılavuz tel tıkanık bölgeye uzatılır ve telin üzerinde konumlanan kateter balon bir şişip bir inerek anjiyoplasti işlemini gerçekleştirir. Bu şekilde damar genişletilerek stent ismindeki tüp damarın tekrar daralmasını önlemek için darlık olan alana konulur.
