Tifo her yıl ortalama 26 milyondan fazla insanı etkilemekte.Tifo her sene dünya üzerinde ortalama 26 milyondan fazla insanı etkileyen ciddi bir hastalıktır. Hindistan, Afrika, Güney Amerika ve Asya gibi birçok bölgede endemiktir. Genellikle kirli sular, kontamine yiyecekler ve dışkı yolu ile yayılmaktadır. Yüksek ateş ve sindirim sistemi problemlerine sebep olan hastalık, erken tedavi edilmediği zaman ölümcül sonuçlara yol açabilir.
Tifo yüksek ateş, ishal ve kusmaya yol açan ve bazı vakalarda ölüme sebep olabilen bakteriyel bir hastalıktır. Hastalığa sebep olan mikroorganizma sıklıkla salmonella typi bakterisidir. Yaygın olarak kirli içme suları, kontamine besinler ve el yıkamanın az yapıldığı yerlerden enfekte olunur. Hastalık enfekte olan birinin dışkısı veya temas ile kişiden kişye bulaşır. Bakteri insan vücudunda bağırsaklar ve kan dolaşımında yer alır. Kan dolaşımından diğer organ ve dokulara bulaşır. Salmonella typi bağışıklık sistemi etkilerine uzak şekilde konumlanabildiği için immün sistem iyileşme için çok fazla etkiye sahip değildir. Tifo, kan, idrar, dışkı ya da kemik iliğinden bakılarak teşhis edilir.
Yaygın olarak salmonella paratyphi ismindeki bakteriden dolayı gelişir. Hastalık genellikle kirli sulardan, yiyeceklerden ve enfekte olmuş bireylerden bulaşır. Tifonun sık bulunduğu ülkelerde birçok vaka genellikle kirli içme suları ve zayıf arıtma sistemlerinden kaynaklanır. Gelişmiş ülkelerdeki kişiler ise çoğunlukla seyahat sırasında hastalığı alarak oral veya dışkı yolu ile diğer insanlara bulaştırırlar. Tifo ile enfekte olan bireyler tuvaletten sonra ellerini doğru bir şekilde yıkamadıklarında dokundukları yiyecekleri yiyen kişiler enfekte olabilir.
Tifodan tam anlamıyla kurtulan kişilerde bile bakteri safra kesesi veya sindirim sisteminde yıllarca kalma ihtimali vardır. Bu yüzden kronik taşıyıcı denilen bu kişiler kendileri bir belirti taşımasa da dışkı yolu ile hastalığın bulaşmasına neden olabilirler.
Tifo her sene dünya üzerinde ortalama 26 milyondan fazla insanı etkileyen ciddi bir hastalıktır. Hindistan, Afrika, Güneydoğu, Güney Amerika ve Asya gibi birçok bölgede endemiktir. Bu bölgeler dışında yaşayan kişiler için riskli durumlar şu şekildedir:
Tifo belirtileri genel olarak bakterinin vücuda alınmasından 1-3 hafta sonra görülme ihtimali vardır. Hastalıkta meydana gelen belirtiler ise genellikle şu şekildedir:
Devam eden semptomlar ise hayati tehlikelere varan boyutlara neden olur.
Tifonun oluşmasına neden olan "Salmonella Typhi" bakterisi bulaşıcı bir bakteridir. Bağırsaklarda bulunur. Hasta kişinin idrarı veya dışkısıyla bulaşır. Aynı şekilde hasta hijyenine, el hijyenine, temas ettiği yiyeceklere dikkat etmezse bulaşa neden olur. İçme suyundan da bulaşabilir. Özellikle el ve tuvalet hijyenine dikkat edilmeyen yerlerde yaygın olarak görülür.
Bağırsaklarda oluşan kanama ve delinme tifonun neden olduğu en ciddi komplikasyonlardır. Bu durum genellikle enfeksiyonun 3. haftasında yaşanır. Bu yüzden delinen bağırsaktan sızan bağırsak içeriği karına dolar ve şiddetli ağrı, kusma ve mide bulantısına yol açar. Ayrıca kan dolaşımında enfeksiyona (sepsis) sebep olarak acil müdahale gerektirir. Daha az oluşabilen diğer komplikasyonlar ise şu şekildedir:
Bu durumlarda etkili ve hızlı bir tedavi hastalığın iyileşmesini sağlar. Nadir vakalarda komplikasyon görülmez.
Komtamine su ve besinlerden alınan bakteriler ince bağırsağa yerleşir ve bir süre kan dolaşımına girer. Karaciğer, dalak ve kemik iliğindeki beyaz kan hücreleri ile taşınarak bu bölgelerde çoğalırlar. Artan bakteriler kan dolaşımına tekrar dahil olunca hastada ateş çıkar. Bu aşamada dışkı testi ile teşhis konulur. Testte çıkmadığı durumda kan ve idrar örneklerine de bakılabilir.
Tifo enfeksiyonunda etkili olacak tedavi antibiyotiktir. Genellikle typhoid, azitromisin, seftriakson, florokinolonlar gibi etken maddeli antibiyotikler tercih edilir. Aynı zamanda yeteli sıvı alımı ile vücut elektrolit dengesi de korunmalıdır. Ayrıca, %50-60 oranında koruyuculuk sağlayan tifo aşısının da yaptırılması önerilir. Bağırsak delinmesi yaşanan ciddi vakalarda ise ameliyat yapılabilir.
Yüksek riskli bölgelerde aşılanma hastalığı kontrol altında tutmanın bir yoludur. Ağız yolu veya enjeksiyon yöntemiyle aşılama gerçekleşir.
Yüksek riskli bölgelere seyahat edecek kişilerin de aşı yapması önerilir. Seyahattaen en az 7 ila 10 gün önce yapılması gerekir. Unutulmamalıdır ki tifo, %100 olarak aşıyla önlenebilir bir hastalık değildir. Peki, tifo aşısı kaç yıl geçerlidir? Aşının etkinliği yıllar içinde azalmaktadır. Bu yüzden gerekli durumlarda 3 yıl sonra aşı tekrar yaptırılmalıdır.
Bu hastalığa enfeksiyon hastalıkları bölümü bakmaktadır.
