Yanıklar ısı, güneş veya farklı kimyasalların neden olduğu doku hasarlarıdır. Birçok insanın başına sıkça gelebilen bu talihsiz durum bazen çok basit bir düzeyde olabilirken, bazen hayati tehlikeye varan sonuçlara sebep olabilir. Peki, yanığa ne iyi gelir? Yanık durumunda neler yapılmalıdır? Detaylar yazımızda.
Yanık; yüksek oranda ısı, güneş, radyasyon, elektrik ve kimyasal madde ile temas edilmesi sonucu ciltte oluşan tahribattır. Isının yükseklik derecesi ve temas süresine göre derideki yanıklar yüzeysel, orta ve derin cilt katmanlarını yakarak ölü hale getirebilir. Yanık sonucu sadece deri değil tüm organizmalar etkilenerek bir travma oluşur. Yanık neticesinde gelişen hasarın ölçüsü, yanan alanın büyüklüğüne ve sebep olan etkenin devamlılığına göre değişir.
Yanıklar ciltte oluşturduğu hasara göre birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece yanıklar olarak sınıflandırılır.
Birinci Derece (Yüzeysel) Yanıklar: Bu yanıklar sadece derinin en üst katmanı olan epidermisi etkiler. Yanık olan cildin görüntüsü kırmızı, kuru ve kabarcıksızdır. Uzun süreye yayılan doku tahribatı birinci derece yanıklarda nadiren oluşur. Sıklıkla deri renginde hafif bir değişim gözlemlenir.
İkinci Derece Yanıklar: Yanığın cildin epidermis katmanının yanı sıra de dermiş tabakasını da etkilediği durumdur. Bu derece yanıklarda ciltteki görünüm beyaz, kırmızı kabarcıklı, şişmiş ve benekli bir şekil alabilir. Bu yanık türünde orta dereceli bir ağrı gelişebilir.
Üçüncü Derece Yanıklar: Bu oranda bir yanık ciltteki ilk katman epidermis ve hemen altındaki katman dermisi yok ederek derinin yağ tabakasına kadar nüfuz eder. Ayrıca kemik, kas ve tendonlarda kalıcı bir tahribata yol açabilir. Yanık olan alanda da siyah, beyaz ve kahverengi lekelenmeler görülebilir. Yanık sinir uçlarını hasara uğrattığı için his kaybı oluşabilir. Bu çeşit yanık vakalarında hummalı bir tedavi ve rehabilitasyon dönemi gereklidir.
Yanık oluşması halinde ilk yapılması gereken en kısa sürede doğru ilk yardımın uygulanmasıdır. Bu müdahale kritik bir öneme sahiptir. Çünkü yanık çok kısa bir zamanda derinin bütün tabakalarına etki edebilir. Hatta derecesi yüksek olan bazı yanıklar kalıcı cilt tahribatına veya ölüme dahi sebep olabilir. Bu yüzden bu süreçte yapılacak ilk yardım ne kadar başarılı olursa yanığın olumsuz etkileri de o kadar az olacaktır. Yanık durumunda yapılması gereken acil uygulamalar ise şu şekilde sıralanabilir:
Kimyasal yanığa ne iyi gelir? Sorusunun cevabı ise şu şekilde sıralanabilir:
Çapı 6-7 cm’den küçük olan birinci ve ikinci derce yanıklar için evde tedavi yöntemleri bulunur. Bu tür yanıkların acısını dindirebilecek ve mikrop kapmasını engelleyecek evde yapılabilen uygulamalardan bazıları ise şu şekilde sıralanabilir:
Soğuk kompresler: Yanık bölgenin üzerinde çok soğuk olmayan ıslak temiz bir bezle kompres yapmak şişliği ve ağrıyı hafifletebilir.
Buzlu olmayan soğuk su: Küçük ölçekli bir yanıkta ilk yapılması gereken şey 20 dakika boyunca yanık üzerine serin su uygulanmasıdır. Burada önemli nokta suyun buz serinliğinde çok soğuk olmamasıdır. Serin bir su yeterlidir.
Aloe vera: Araştırmalara göre aloe vera bitkisi yanıklarda oldukça etkili olarak kullanılır. Bu yüzden bitkinin jel kısmı yanığa direkt olarak uygulanabilir. Ancak bitki doğal olmalıdır. Kozmetik içeren aloe vera hatkılı ürünler kullanılmamalıdır.
Bal: antienflamatuar ve antibakteriyel etkisi olan bal, hiçbir ilacın bulunmadığı bir anda yanık üzerine sürülebilir. Ancak balın doğal saf bal olması gerekir.
Güneşten korunmak ve yanıktan dolayı gelişen kabarcıklarla oynayıp koparmamak da iyileşme sürecinde gerekli unsurlardır.
Halk arasında yanığa iyi geldiği sanılan, ancak yanıkların gidişatını daha da kötüleştiren bazı uygulamalar mevcuttur. Doğru sanılan yanlış uygulamalardan en yaygın olanları ise şu şekilde sıralanabilir:
Tereyağı: Yanığa iyi geldiğini destekleyen hiçbir kanıt olmamasına karşın kullanıla yanlış bir yöntemdir. Tereyağı sürüldüğü alandaki ısıyı korumakla beraber, yanık bölgeyi enfekte edebilen bakterileri de içerebilir. Bu yüzden kesinlikle kullanılmamalıdır.
Yumurta akı: Yanıklarda yanlış bir şekilde sık kullanılan yumurta akı, hem alerjik reaksiyona hem de, bakteriyel enfeksiyona yol açacağından asla yanık bölgeye sürülmemelidir.
Diş macunu: Yanık bölgeye diş macunu konulması hem tahrişe sebep olur, hem de enfeksiyonlar için elverişli bir ortam hazırlar.
Buz: Yanığa uygulanan çok soğuk su ve buz ciltteki tahribatı artırabilir. Çok fazla uygulanması soğuk yanığa dahi neden olabilir.
Ciddi yaralar olan yanıklarda kulaktan dolma bilgilerle değil, doğru tıbbi uygulamalar ile müdahale edilmesi en sağlıklı olan seçenektir. Evde tedavinin ardından aşağıdaki belirtiler gözlemleniyorsa hekime başvurulmasında yarar vardır:
