Zatürre Aşısı Nedir?
Streptococcus pneumoniae isimli bakteri normal şartlarda insan vücudunda olabilir. Bu bakteri bağışıklık sisteminin zayıflamasını fırsat bilerek çeşitli enfeksiyonlara sebep olabilir. Pnomokok bakterisinin sebep olduğu hastalıklar yaş gruplarına göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin; küçük çocuklarda sıklıkla orta kulak iltihabına (otitis media) neden olurken, yetişkin bireylerde pnimoni (zatürre) veya menenjit (beyin zarı iltihabı) hastalıklarına yol açabilir. Zatürre ciddi seyirli bir enfeksiyondur. Belirtileri ise şu şekildedir:
- Şiddetli öksürük
- Nefes alındığında veyahut öksürük halinde göğüste meydana gelen ağrı
- Balgamlı öksürük
- Yüksek ateş
- Titreme
Bu yüzden hastalığın neden olabileceği ağır seyri engellemek adına zatürre aşısı geliştirilmiştir. Pnömokok aşısı, bakterinin kapsülündeki gibi çoklu şeker yapılarını bulundurur. Bu yapılar aşısız kişilerde bağışıklık sisteminin bakteriyi yok etmesini engeller. Ancak aşılanma ile birlikte immün sistem bu yapıları nasıl yok edeceğini öğrenir. Dolayısıyla zatürre bakterisi ile karşılaşınca üstün taraf bağışıklık sistemi olur.
Zatürre Aşısı Çeşitleri Nelerdir?
2 çeşit zatürre aşısı türü bulunur. Bunlar; polisakkarit ve konjuge aşılarıdır.
Aşıların her ikisi de bakteriden dolayı gelişen beyin zarı iltihabı (menenjit) ve bakterinin kana karışması (bakteriyemi) gibi durumlar için koruyucu özellik gösterir. Her iki tip zatürre aşısı da vücudun pnömokokal bakterilere karşı antikor üretmesini sağlar. Bu antikorlar, vücut tarafından hastalık taşıyan organizmaları ve toksinleri ekarte etmek için üretilen proteinlerdir. Aşıların her ikisi de inaktive veya öldürülmüş aşılardır. Yani herhangi bir canlı organizma ihtiva etmez ve aşının konusu olan hastalığa neden olmazlar.
Polisakkarit zatürre aşısı sağlıklı yetişkin bireylere yapılır. Böylece hastalığa karşı dirençli olmaları sağlanır. Konjuge zatürre aşısı ise süt çocukları ve küçük çocuklarda bağışıklık sistemine uyarıcı etki sağlaması için yapılır.
Zatürre Aşısı Kimlere Yapılmalıdır?
Zatürre aşısı, 2 yaşından küçük tüm çocuklar ve 65 yaş üstü tüm erişkinler için önerilir. Ancak bazı durumlarda 65 yaş altı ve okul çağındaki çocukların da zatürre aşısı olması gerekebilir. Bunun dışında kalan ve aşı yaptırması gereken riskli gruplar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Astımı olan ve sigara içen 19-64 yaş aralığındaki yetişkinler
- Böbrek, karaciğer, kalp, akciğer ve diyabet gibi kronik hastalıkları olanlar
- Dalağı alınmış veya işlevini yerine getiremeyen hastalar
- Kronik alkol alanlar
- Kanser tedavisi olanlar
- Organ nakli geçiren kişiler
- Bağışıklığı zayıf veya bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar
- Tekrarlayan zatürre enfeksiyonu geçirenler
- Beyin, omurilik sıvı kaçağı olanlar
- Prnömoni bakterisi ile sık karşılaşan hastane çalışanları, sağlık personeli veya huzurevi çalışanları
Zatürre Aşısı Kimlere Yapılmaz?
Çocuklarda zatürre aşısının ilk dozundan sonra alerjik bir reaksiyon görülürse 2. doz yapılmaması önerilir. Kişide ateşli bir hastalık varsa hastalığın geçmesi sonrası aşı yapılır.
Zatürre Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
Birçok aşıda olduğu gibi pnömokok aşısında da bazı yan etkiler bulunur. Yan etkiler genellikle birkaç gün içinde geçer. Aşının neden olabileceği yan etkiler aşının türüne ve kişinin yaş grubuna göre farklılık gösterebilir. Genel olarak aşının neden olabileceği bazı yan etkiler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Bebeklerde ara sıra görülen huysuzluk, iştahsızlık ve uyuşukluk
- Yetişkinlerde ve bebeklerde aşı yapılan yerde kızarıklık ve hassasiyet
- Her 50 çocuktan birinde yüksek ateş
- Bazı yetişkinlerde kaslarda hassasiyet, baş veya kas ağrıları
Zatürre Aşısı Sonrası Alerjik Reaksiyon Halinde Ne Yapılmalıdır?
Pnömokok aşısı sonrası ciddi alerjik tepkime olması nadir görülen bir durumdur. Şayet bir kişide alerjik reaksiyon gelişirse, bu durum aşılamadan birkaç saat sonra görülür. Aşılama sonrası oluşabilecek alerjik etkiler şu şekildedir:
- Nefes darlığı
- Kurdeşen
- Yüzün ve boğazın şişmesi
- Güçsüzlük hissi veya sersemlik
- Hızlı kalp atışı
Zatürre aşısı yapılan bir kişide yukarıdaki gibi bir belirti olması halinde acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
